امید محمدی؛ بازار گروه خودرو: همزمان با جهش نرخ ارز، بازار خودرو بار دیگر وارد مدار التهاب شده است؛ افزایش قیمت ها، کاهش قدرت خرید، ورود سرمایه های سرگردان و تشدید فضای عدم اطمینان، تصویری آشنا اما نگران کننده از بازاری است که سال ها است روی ریل ثبات حرکت نمی کند. در شرایطی که قیمت دلار مسیر افزایشی را دنبال می کند، خودرو نیز به عنوان یکی از نخستین بازارهای واکنشی، دستخوش افزایش قیمت می شود؛ افزایشی که نه تنها مصرف کننده واقعی را سردرگم کرده، بلکه نقش دلالی، حباب قیمتی و کاهش عمق بازار را بیش از پیش پر رنگ کرده است. در چنین فضایی این پرسش مطرح می شود که آیا بازار خودرو به سقف قیمتی خود نزدیک شده یا همچنان باید منتظر جهش های بعدی بود؟ آیا گرانی ها واقعی است یا بازارسازی برخی از سودجویان است؟ برای بررسی این پرسش ها، با «بابک صدرایی»، کارشناس صنعت خودرو به گفت و گو پرداختیم؛
* با جهش نرخ ارز، آیا گرانی خودرو ادامه دار خواهد بود یا به سقف متوقف می شود؟
گرانی خودرو کاملا وابسته به نرخ ارز است؛ این که ارز تا چه حد قصد دارد بالا برود و دورنمای سیاسی و اقتصادی کشور به چه سمتی حرکت کند. وقتی نرخ ارز ناگهان رها می شود و شتاب می گیرد، طبیعی است که بازار خودرو هم واکنش نشان دهد. اگر به نسبت حرکت خودرو و ارز نگاه کنیم، بر خلاف چند سال گذشته، جهش خودرو کمتر از جهش ارز بوده است. در یک مقطع زمانی، ارز حرکت کرده اما خودرو تقریبا ثابت مانده؛ یعنی فنر قیمت ها فشرده شده بود و حالا آرام آرام این فنر در حال باز شدن است. در حال حاضر دو گروه به بازار خودرو هجوم آوردند؛ گروه اول مصرف کنندگان واقعی هستند؛ افرادی که قصد خرید خودرو داشتند و با دیدن روند افزایشی قیمت ها تصمیم می گیرند زودتر وارد بازار شوند. گروه دوم، سرمایه های سرگردان و دلالی هستند که این فضا را فرصت می بینند تا بیشترین بهره را ببرند. در کنار این دو گروه، بخشی از مردم عادی هم برای حفظ ارزش دارایی خود ناچارند پولشان را به کالا تبدیل کنند و خودرو یکی از این کالاها است. این روند تا زمانی که به ثبات اقتصادی نرسیم ادامه خواهد داشت؛ بازار بالا می رود، وارد رکود می شود، مدتی روی قیمت ها می ایستد، شاید کمی اصلاح کند و دوباره جهش بعدی را تجربه کند. این سیکل در بازار خودروی ایران بارها تکرار شده و باز هم تکرار می شود.
* نقش دلالان در گرانی های اخیر انواع خودرو چقدر پررنگ است؟
در کشوری که ثبات اقتصادی و روانی داشته باشد و مکانیزم های کنترلی موثر در بازار وجود داشته باشد، اساسا واژه ای به نام دلال شکل نمی گیرد. دلال از کره دیگری نمی آید؛ او محصول بی ثباتی، بحران ها و سوء مدیریت ها است. دلال فردی است که شکاف ها و باگ های سیستم را شناسایی می کند و از آن ها بهره می برد. بنابراین نمی توان گفت دلال عامل اصلی گرانی است؛ دلال معلول شرایط است. عامل اصلی، بی ثباتی اقتصادی و سیاسی، چاپ پول، کاهش ارزش پول ملی، کسری بودجه و مشکلات ساختاری صنعت خودرو است. خودروسازان با کمبود نقدینگی، بدهی به قطعه سازان، مشکل تامین قطعه و ارز و حتی کمبود انرژی مثل برق، آب و گاز مواجه هستند. همه این عوامل مثل زنجیر یک گردنبند به هم وصل هستند؛ اگر چند مهره این زنجیر را بردارید، دیگر گردنبند کاربردی ندارد.
* بارها مخاطبان رسانه «بازار» طی پیام های متعتد از بهترین زمان خرید خودرو سوال کردند، به نظر شما بهترین زمان خرید خودرو چه زمانی است؟
با روند فعلی، بعید می دانم ارزانی خاصی رخ دهد مگر این که سیگنال مشخصی از ثبات یا تحول سیاسی دریافت شود؛ مثلا آغاز مذاکرات یا توافقی که بازار را آرام کند، مشابه آنچه در ابتدای سال رخ داد و باعث کاهش نرخ ارز و افت قیمت خودرو شد. در شرایط فعلی چنین سیگنالی دیده نمی شود. همیشه گفتم خریدار امروز، برنده فردا است؛ چون ما در فضای عدم قطعیت زندگی می کنیم. ما در سوئیس نیستیم، در ایران هستیم؛ جایی که ممکن است پس فردا اتفاقی رخ دهد و کل معادلات بازار تغییر کند. تا این لحظه، اگر کسی قصد خرید خودرو دارد، تعلل لزوما به نفعش نیست.
خودروهای وارداتی که با ارز ۸۰ یا ۹۰ هزار تومانی وارد می شدند، حالا با مبنای ۱۱۰ یا ۱۲۰ هزار تومان قیمت گذاری می شوند. برخی تصور می کنند خودرو داخلی به نرخ ارز ربطی ندارد، در حالی که تمام کالاها از مرغ و شیر گرفته تا خودرو از ارز تاثیر می گیرند
* خودروهای وارداتی، داخلی یا مونتاژی؛ کدام مسیر گرانی را پیش می برند؟
همه این گروه ها گران می شوند؛ خودروهای وارداتی که با ارز ۸۰ یا ۹۰ هزار تومانی وارد می شدند، حالا با مبنای ۱۱۰ یا ۱۲۰ هزار تومان قیمت گذاری می شوند. برخی تصور می کنند خودرو داخلی به نرخ ارز ربطی ندارد، در حالی که تمام کالاها از مرغ و شیر گرفته تا خودرو از ارز تاثیر می گیرند. وقتی ارز بالا می رود، تورم ایجاد می شود و همه قیمت ها افزایش پیدا می کند. وقتی خودرو وارداتی گران شود، خودرو داخلی هم بالا می رود و برعکس، فاصله قیمتی میان این دو همیشه حفظ می شود. از سوی دیگر، نبود ارز، نبود تخصیص ارزی و محدودیت های واردات باعث شده واردات خودرو و حتی تولید خودروهای ممتاز توجیه اقتصادی نداشته باشد. بازار هم کشش محدودی دارد و با این نوسانات، بازار در حال کوچک شدن است.
* آیا بازار خودرو در مسیر ریزش قرار گرفته است؟
واقعیت این است که بازار دیگر نرمال نیست. امروز خودرویی مثل شاهین به قیمت حدود یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان رسیده؛ قیمتی که سال گذشته می شد با آن خودروی چینی خرید. این یعنی بازار کوچک شده و قدرت خرید کاهش یافته است، چنین بازاری نمی تواند پایدار بماند.
به نظر من مدت ها است مفهوم خودرو اقتصادی در ایران از بین رفته، خودرو اقتصادی تعریف مشخصی دارد؛ خودرویی با کیفیت مناسب، استهلاک کم و هزینه نگهداری پایین که برای اقشار کم درآمد قابل دسترس باشد
* مفهوم «خودرو اقتصادی» در ایران از بین رفته است؟
به نظر من مدت ها است مفهوم خودرو اقتصادی در ایران از بین رفته، خودرو اقتصادی تعریف مشخصی دارد؛ خودرویی با کیفیت مناسب، استهلاک کم و هزینه نگهداری پایین که برای اقشار کم درآمد قابل دسترس باشد. در ایران تصور می کنیم اگر خودروی بی کیفیت تولید کنیم، خودرو اقتصادی ساختیم؛ در حالی که در دنیا دقیقا برعکس است. امروز خودرو در ایران به کالایی کاملا طبقاتی تبدیل شده. وقتی ارزان ترین خودرو بازار ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان قیمت دارد و حقوق یک کارگر ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان است، هیچ تناسبی بین درآمد و قیمت خودرو وجود ندارد. خودروی اقتصادی باید از نگاه قشر کم درآمد تعریف شود، نه از دید اقشار پر درآمد. وقتی این تناسب وجود ندارد، خودرو دیگر اقتصادی نیست؛ بلکه به کالایی لوکس تبدیل می شود.
دیدگاهتان را بنویسید